Toksoplazma
Toxoplasma gondii adı verilen parazitin vücuda girmesiyle oluşan bir hastalıktır. Parazit bazı hayvanların vücutlarında bulunur ve bu hayvanların etlerinin pişirilmeden ya da az pişmiş yenmesiyle insana geçebilir.
Toxoplasma gondii adı verilen parazitin vücuda girmesiyle oluşan bir hastalıktır. Parazit bazı hayvanların vücutlarında bulunur ve bu hayvanların etlerinin pişirilmeden ya da az pişmiş yenmesiyle insana geçebilir. Ya da çiğ et hazırlanma aşamasında, iyi yıkama olmadan diğer gıdalar ile olan temas ile de geçebilir. Tabii ki gebelikte geçirilen enfeksiyon esnasında plasenta yolu ile anne karnındaki bebeğe de geçebilmekte ve buna konjenital toksoplazma adı verilmektedir.
Belirti vermemesi ya da diğer hastalıklarla karışan belirtiler vermesi nedeniyle toplumdaki sıklığı net olarak bilinmemektedir. Ancak doğurganlık çağında bulunan kadınların %25’inin enfeksiyonu daha önce geçirdiği tahmin edilmektedir. Yaş ilerledikçe parazitle herhangi bir şekilde karşılaşma olasılığı arttığından enfeksiyonu geçirmiş olma olasılığı da artar.
Daha önce enfeksiyonu geçirmemiş anne adaylarının gebelikte enfeksiyonu geçirme olasılığı yaklaşık %1’dir. Daha önceden enfeksiyonu geçirenlerin ise enfeksiyona bağışık oldukları kabul edilir.
Gebelikte geçirilen enfeksiyonun önemi nedir?
Toksoplazma adı verilen bu parazit gebelik döneminde geçirilen enfeksiyonun seyrinde bebeğe bulaşabilir. Bunun sonucunda göz, beyin, karaciğer, barsak gibi organlarda hasara yol açabilir, gelişme geriliği oluşturabilir.
Gebelik haftası ne kadar ileriyse gebelik esnasında geçirilen enfeksiyonun plasenta yoluyla bebeğe geçme olasılığı o kadar yüksektir. Böylece birinci trimesterde geçirilen enfeksiyonun bebeğe geçme olasılığı %25 iken, bu olasılık ikinci trimesterde %50’e, üçüncü trimesterde ise %75’e çıkmaktadır.
Belirtileri nelerdir?
Toksoplazma enfeksiyonu sıklıkla belirti vermeden geçirilen bir enfeksiyondur. Gebelikte geçirilen enfeksiyonun belirti vermeden seyretmesi enfeksiyonun bebeğe geçme riskini azaltmaz. Toksoplazma belirti verdiğinde bu sıklıkla lenf bezlerinin şişmesi, ya da döküntüler şeklindedir. Ağır durumlarda enfeksiyonu geçiren bireylerde gözün retina tabakasının enfeksiyonu, kalp kasının enfeksiyonu, beyin ve beyni örten zarların enfeksiyonu gibi organ enfeksiyonlarına ait belirtiler oluşabilir.
Enfeksiyon bebeğe geçtiğinde ne olur?
Birinci trimesterde anne adayının geçirdiği enfeksiyonun bebeğine geçme olasılığı az, fakat bebekte enfeksiyon oluştuğunda düşük oluşma ya da bebekte ciddi toksoplazma enfeksiyonu sekelleri görülme riski yüksektir. Gebelik haftası ilerledikçe enfeksiyonun bebeğe geçme olasılığı giderek artarken bebeğin geçireceği enfeksiyonun sekel bırakma riski de azalmaktadır.Bu kuralın istisnaları da vardır.
Doğmadan önce enfeksiyonu geçiren bebeklerde doğumda sarılık, gelişme geriliği, çok sayıda lenf bezinin büyümesi, karaciğer ve dalakta büyüme, havale, beyin dokusunda kalsifikasyon, hidrosefali, göz enfeksiyonu, mikrosefali, nörolojik gelişim kusurları gibi belirti ve bulgular gözlenebilmektedir.
Nasıl tanı konur?
Toksoplazma tanı yöntemlerinin çeşitliliğine rağmen en sık kullanılan, kanda toksoplazmaya özgü antikorların aranmasıdır. Bu amaçla toksoplazma IgG ve toksoplazma IgM adlı antikorlar aranır. IgM geçirilmekte olan bir enfeksiyonu gösterirken, IgG genellikle daha önceden geçirilmiş bir enfeksiyonu gösterir. IgG’nin belli bir süre sonra alınan kanda arttığının gösterilmesi de yeni geçirilmiş, ya da geçirilmekte olan bir enfeksiyona işaret eder. Toksoplazma IgM antikorları bazı insanlarda enfeksiyon geçirldikten sonra aylar boyu pozitif kalabilmektedir.
Gebelikte enfeksiyon geçirildiği saptandığında ne yapılır?
Gebelikte enfeksiyon geçirilmesi enfeksiyonun mutlaka bebeğe bulaşacağı ve bulaşması durumunda da bebekte mutlaka bir problem oluşacağı anlamına gelmez. Özellikle ileri gebelik haftalarında geçirilen enfeksiyonların bebeğe bulaşması nadiren problem yaratır.
Kanda sitomegalovirüse özgü IgG antikorunda iki ayrı ölçümde dört kat artış, ya da alınan tek numunede IgM antikoru saptanması enfeksiyon tanısı koydurur. Daha önceden IgG’si belirlenmiş olanlarda tek başına IgG yükselmesi tekrarlayan enfeksiyon tanısı koydurur. Ancak çapraz reaksiyon verebildiğinden hatalı sonuçlar da nispeten sıktır. Bazen geçirilmiş olan enfeksiyona bağlı olarak IgM düzeyi haftalar hatta aylar boyunca yüksek kalabilmektedir. Bu durumu ayıran Avidite tesleri mevcuttur.
Bazı durumlarda da erken gelişme geriliği, mikrosefali ve/veya beyin dokusunda kalsifikasyonlar saptanmasıyla bu enfeksiyondan şüphelenilir.
Gebelikte fetüs için tanı mümkün mü?
Gebelikte ve özellikle gebeliğin ilk aylarında geçirilen toksoplazma enfeksiyonunda, anne karnında bebeği geçme olasılığı %25-30 olmasına karşın, şayet bebeğe geçerse bebekte ciddi hasar yapma olasılığı %75-80 civarındadır. Dolayısı ile gebelik ilk aylarında toksoplazma geçirdiği kesinlik kazanan olgularda, gebeliğini devam ettirilmemesi bir seçenektir.
Eğer gebelik haftası 15-22 haftalarda ise amniosentez ile toksoplazma antijeni amnios sıvısında aranabilir. Eğer sonuç negatif ise gebelik devam ettirilebilir. Ancak amniosentez tarihinden sonra anneden bebeğe geçme olasılığı mevcut olduğu için 22.-23.gebelik haftasında bebek göbek kordonundan kan alınarak hem IgM hem de virüs antijeni bakılabilir. Eğer saptandı ise gebeliğin sonlanması bir seçenek olmalıdır, anneyi bu enfeksiyona karşı tedavi edici ilaç mevcut olmasına ve anneye kullandırılmasına karşın fetüsü mutlak koruyacağını söylemek her zaman olası olmaz.
Toksoplazma şüphesi olduğunda gebeye hemen Spiramisin tedavisi başlanmalı ve şayet enfeksiyon geçirmekte olduğu doğrulanırsa; bu durumda Primetamin+Sulfadiazin+Folinik asitten müteşekkil Üçlü Tedaviye hemen geçilmeli ve üçer haftalık dönemler halinde Spiramisin ile dönüşümlü tedavi uygulanmalıdır.
